چکیده : گسل درونه، یک گسل راستالغز چپ­بر و فعال در شمال خاور ایران است که اثر سطحى آن حدود 700 کیلومتر درازا دارد. این گسل در طول مسیر خود نهشته‌هاى ترشیرى و کواترنرى را قطع مى‌کند. در چند بخش از آن می­توان نهشته‌هایى وابسته به دوره­هاى پالئوژن، نئوژن و مخروط ­افکن ه­هاى کواترنرى را شناسایى کرد که در آنها جابه‌جایی هاى ناشى از گسلش دیده مى‌شود؛ از خاور بیرق تا خاور خلیل­ آباد، در نهشته‌هاى نئوژن می­توان جابه‌جایی­ هایى بین 91- 457 متر را در تصاویر لندست مشاهده کرد. در آبراه ه­هایى که بر روى این واحدها جریان دارند نیز جابه‌جایی­ هایى قابل مشاهده است. در این نوشتار، تلاش شده است تا تاریخچه اخیر گسلش، با استفاده از جابه‌جایی­ هاى به‌دست آمده و نرخ­ لغزش گسل، محاسبه شود. مطابق انتظار، سن آغاز جابه‌جایى واحدهاى زمین‌شناسى بسیار کمتر از سن واحدها در نقشه ­هاى زمین­ شناسى و سن آبراه ه­هایى که بر روى این واحدها جریان دارند کمتر از سن واحدها به‌دست آمده است و از آنجا که در چندین هزار سال گذشته جابه‌جا شده­اند، تأییدى بر فعال بودن گسل درونه در زمان حال هستند.  

دریافت مقاله زمین شناسی خراسان استانهای خراسان شمالی ، رضوی و جنوبی در شمال شرق و شرق کشور بین طولهای جغرافیایی 45 و 55 تا 15 ، 60 طول شرقی و 30 30 تا 15 38 عرض شمالی واقع شده اند مساحت این استانها به ترتیب خراسان شمالی 28166 کیلومتر مربع خراسان رضوی 700/127 و خراسان جنوبی 82800 کیلومتر مربع می باشد. استانهای خراسان در مجموع شامل 29 شهرستان ، 94 شهر ، 90 بخش و 238 دهستان و 6187 آبادی بوده و جمعیتی بالغ بر 3400000 نفر جمعیت شهری و 2580000 جمعیت روستایی را درخود سکنی داده است . مرکز استان خراسان شمالی شهرستان بجنورد ، خراسان رضوی مشهد الرضا و خراسان جنوبی شهر بیرجند می باشد. (اطلاعات موجود بر اساس داده های سازمان مدیریت برنامه و بودجه خراسان رضوی می باشد ) جایگاه و ویژگیهای زمین شناسی خراسان یکی از جذابیت های حوضه های رسوبی ـ ساختاری خراسان, از دید زمین شناسان, وجوداقلیم های متفاوت زمین شناسی است که به اختصار به شرح مهمترین آنها می پردازیم: حوضه رسوبی کپه داغ زون بینا لود افیولیت سبزوار ـ جنوب فریمان کمان ماگمایی شمال گسل درونه نواحی جنوب گسل درونه حوضه رسوبی کپه داغ:حوضه کپه داغ که از سرخس (در منتهی الیه شمال خاوری ایران زمین ) تا نواحی گرگان و گنبدگسترش دارد، منطقه ای کوهستانی است که در اثر آخرین فازهای چین خوردگی آلپ و فرسایشپیامد آن، سیمای فعلی را به خود گرفته است. این حوضه توالی نسبتاَ ضخیمی از رسوباتژوراسیک میانی تا عهد حاضر به ضخامت حدود 8000 متر را در خود جای داده است (افشارحرب 1970) عرض این منطقه بین 30 تا 70 و گسترش طولی آن حدود 350 کیلومتر است کهروند آن در بخشهای شرقی، شمال غرب ـ‌جنوب شرق و در بخشهای غربی، تقریباَ شرقی ـغربی است. حرکات تکتونیکی در منطقه کپه داغ، باعث تغییرات رخساره در چندین مرحله متوالی شده است. این حرکات هم بصورت حرکات کوهزایی و هم بصورت حرکات خشکی زایی بودهاست. فاصله زمانی تریاس پسین تا کرتاسه پیشین در شمال و مرکز ایران توسط دو چرخهبزرگ ساختاری ـ‌رسوبی مشخص شده است. شروع هر چرخه با یک پیش روی گسترده دریا همراه است که به دنبال یک واقعه کوه زائی و بالازدگی متعاقب آن انجام یافته است, چرخه قدیمی تر در نورین شروع شده و تا اواخر باژوسین پیشین، ادامه می یابد. این چرخه متعاقب یک بالازدگی نسبتاَ طولانی در کارنین است که در نتیجه بسته شدن دریای پالئوتتیس و اتصال بلوک های شمال و مرکز ایران (بخشی از قاره سیمرید : شنگور, 1990) به کناره جنوبی ابر قاره لوراسیا (صفحه توران) ایجاد شده است (واقعه سیمرین پیشین). وجود گسترده خاکهای لاتریتی و آثار فرسایشی و کارست در قاعده سازند شمشک یا سازندنایبند (گروه شمشک) دلیل روشنی بر وجود این خشکی قدیمی است‌. چرخه اول در نورین باپیشروی دریای شمشک با رسوبات آواری و ضخیم و مولاس مانند شروع گشته و به حرکاتلوتین (سیمرین میانی) ختم می شود. واقعه اخیر از نظر تکوین آتی زمین شناسی مرکز وشمال ایران دارای اهمیت ویژه ای است. باحتمال زیاد تشکیل تعدادی از حوزه های رسوبیجدید مانند حوزه های شمال البرز و کپه داغ در ارتباط با فرآیندهای کششی متعاقب این واقعه است. چرخه دوم نیز با یک پیشروی گسترده دریا در باژوسین پسین شروع شده و به واقعه سیمرین پسین در آخر ژوراسیک و یا شروع کرتاسه، ختم می شود .(سید امامی ـشایرر ـ بهروزی) این حوضه از نواحی شما لی به ترکمنستان شوروی و از بخش جنوبی به خطدرز پالئوتتیس Paleotethys collisional suture zone (Alavi 1995)محدود می شود ومیدانهای گازی عظیمی در این حوضه کشف گردیده است. زون بینا لود: زون بینا لود از شمال به بقایای پالئوتتیس و سنگهای دگرگونه و رسوبات توربیدایتی پرمین محدود می شود و از جنوب پساز دشتهای آبرفتی سبزوار ـ نیشابور به رخنمون سنگهای افیولیتی نئوتتیس (افیولیتسبزوار ـ جنوب فریمان) محدود می شود. رشته کوههای بینالود با روند تقریبی شمال غربـ جنوب شرق شامل توالی ضخیمی از اسلیت و فیلیت به سن تریاس ـ‌ژوراسیک و ورقه ایرورانده از رسوبات پا لئوزوئیک (عمدتاَ کامبرین ـ سیلورین و دونین) می باشد. افیولیت سبزوار ـ جنوب فریمان در ناحیه شمالسبزوار و جنوب فریمان، رخنمون گسترده ای از سنگهای افیولیتی سنگهای رسوبی ـآتشفشانی و توالی از سنگهای دگرگونه (بوپژه سنگهای دگرگونی سلطان آباد) رخنموندارد. همچنین در پاره ای نواحی، این سنگهای افیولیتی توسط سنگهای گرانیتوئیدی قطعشده اند. سنگهای افیولیتی عمدتاَ شامل پریدوئیت, هارزبورگیت, گابرو و دایکهای صفحهای می باشد که توسط سنگهای رسوبی ـ‌آتشفشانی پوشیده می شوند. سنگهای رسوبی سنکرتاسه فوقانی ـ پا لئوسن را تا ئید می کند. کمان ماگمایی شمال گسل درونه در بخشهای مرکزیاستان خراسان و در شمال گسل، نوار باریک اما گسترده ای از سنگهای آتشفشانی و نفوذیبه سن ترشیر، با روند تقریباَ شرقی ـ غربی و تحدب به سمت شمال، رخنمون دارد. بخش عمده ای از این واحدهای سنگی را توف،,‌سنگهای پیروکلاستیکی, آندزیت, تراکیت, ایگنمبریت و ... تشکیل می دهد که توسط سنکلهای گرانیتوئیدی بویژه در منطقه شمال کاشمر، قطع شده اند . این وضعیت در سرتاسر شمال گسل درونه، بجز ناحیه پنجره فرسایشی تکنار ( حد بین گسلدرونه و گسل تکنار) قابل مشاهده است. در جنوب گسل تکنار، رخنمونی از سنگهای رسوبی پرکامبرین و پالئوزوئیک دیده می شود. به دلیل عملکرد محلولهای ماگمایی وهیدروترمالی، این ناحیه از نظر کانی شناسی فلزی و کانیهای غیر فلزی حاصل از دگرسانی سنگهای منطقه، دارای اهمیت فوق العاده است. نواحی جنوب گسل درونه از نواحی جنوب گسل درونه،به جز فروافتادگی های کویر نمک و کویر بزرگ که پلایاهای استان را تشکیل می دهند، ازغرب به شرق واحدهای ذیل را داریم که به صورت موزائیک بلوکهای مختلف ایران مرکزیتشکیل می دهد. 1- بلوک یزد 2- بلوک طبس 3- بلوک لوت 4- بقایای افیولیتی و رسوبات فیلیشی شرق ایران.

منبع:مجله رشد

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: